ΙΣΤΟΡΙΑ

Ένα από τα πιο γραφικά και φημισμένα χωριά-προάστια της Σμύρνης ήταν ο καταπράσινος Μπουτζάς, ονομαστός για το καλό κλίμα, για την εργατικότητα των Ελλήνων κατοίκων του και για τις ωραίες επαύλεις του. Είναι χτισμένος 9 χλμ. ν-να. της Σμύρνης, στο δυτικό άκρο του Ιωνικού Ολύμπου (το Νιφ για τους Τούρκους, για τους Έλληνες το βουνό του Νύμφου – του Νυμφαιού), σε περιοχή πολύ εύφορη, κατάλληλη για παραθερισμό και υγιεινή διαβίωση.
Το «χωριό» βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας της Αγίας Άννας, δηλαδή του περίφημου ποταμού Μέλητος, αριστερά από το Καμάρες, τα αρχαία επιβλητικά υδραγωγεία της Σμύρνης. Ανατολικά απλώνεται μια μεγάλη και πλούσια πεδιάδα, εύφορη και αποδοτική. Το κλίμα της περιοχής είναι γλυκό, ιδανικό για τις μεσογειακές καλλιέργειες, ιδίως της ελιάς και του αμπελιού.
Παρόλο που ο Μπουτζάς βρίσκεται δίπλα στον αρχαιότατο στρατιωτικό δρόμο που οδηγεί στις πλούσιες κοιλάδες του Κάστρου (Έφεσος) και του Μαιάνδρου (Μίλητος, Πρίηνη, Αϊδίνι), φαίνεται πως δεν κατοικήθηκε συστηματικά από την αρχαιότητα, γιατί τα αρχαία κατάλοιπα (κίονες, επιγραφές, νομίσματα, θραύσματα αρχιτεκτονικών μελών, αγγείων, αγαλμάτων και αναγλύφων) είναι ελάχιστα και δεν επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Υπάρχει επίσης και ένα βυζαντινό απομεινάρι που βρέθηκε ολόγραυο στο χωριό.
Για την ονομασία Μπουτζάς πολλά έχουν ειπωθεί, τα περισσότερα ανεκδιήγητα και εντελώς ανυπόστατα ετυμολογικώς. Κείμενα του 13ου αι., όταν οι αυτοκράτορες της Νικαίας Ιωάννης Βατάτζης και Θεόδωρος Λάσκαρις έδρευαν στο Νύμφαιο και τη Σμύρνη, αναφέρουν συχνά την τοποθεσία της Κόχνης, που βρισκόταν κοντά στη Σμύρνη και τη βασιλική οδό. Η Κόχνη μετά την τουρκική κατάκτηση το 15ο αι. μεταφράστηκε ακριβώς σε Μπουτζά (τουρκ. Bucak: κώχη), πράγμα που το συνηθιζόταν στη Μικρασία, στην Αρμενία και στα Βαλκάνια με τα προϋπάρχοντα των Τούρκων ελληνικά και άλλα τοπωνύμια. Έτσι, από το Μπουτζά προήλθαν τα σημερινά όνομα Μπουτζάς (τουρκ. Bucak), που μαρτυρείται γραπτώς τουλάχιστον από το 17ο αιώνα, με διάφορες παραφθορές. Με την πάροδο του 19ου αιώνα και με το εξαρχικό ελληνικό και ξένο ιερατείο, ο Σύριος λόγιος Ικεσίος Λάτρης βάφτισε το χωριό Γούλμα, δηλαδή κόχνη. Φυσικά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε πέραν λίγων αρχιτεκτόνων λογίων.